تاريخچه پرچم ايران | رنگ های پرچم ایران نشانه چیست؟

پرچم ایران، به رنگ‌هاي سبز، سفيد، و قرمز، درميان اين سه رنگ بسته به نوع حکومت‌هايي که بر ايران فرمان‌روايي کرده‌اند گاه شير و خورشيد – که قدمت بيشتري دارد – و گاه سفيد (بدون نشان) قرار گرفته‌است، درحال حاضر و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ هجري شمسي ايران نشاني که بيان‌گر «الله» و شعار «لا اله الا الله» است به رنگ قرمز در ميان پرچم و روي رنگ سفيد قرار گرفته‌است، همچنين ۲۲ «الله‌اکبر» به رنگ سفيد و به نشانه پيروزي انقلاب در روز ۲۲ بهمن، در حاشيه پايين رنگ سبز و حاشيه بالاي رنگ قرمز قرار گرفته‌است.

معناي رنگ‌هاي پرچم

سبز – نشانه خرمي و دوستي
سفيد – صلح و دوستي (بر گرفته از نشانه زرتشتيان)
قرمز – نشان خون از دست رفتگان در راه ايران (شهيدان)
اين سه رنگ از دير باز در نمادهاي ايراني بکار مي‌رفته‌اند. براي نمونه در نگاره‌هايي که از کاخ‌هاي شوش بدست آمده‌است اين سه رنگ را با اين ترتيب مي‌توان ديد.

درفش کاوياني

نخستين اشاره در تاريخ اساطير ايران به وجود پرچم، به قيام کاوه آهنگر عليه ظلم و ستم آژي‌دهاک (ضحاک) برمي‌گردد. در آن هنگام، کاوه براي آن که مردم را عليه ضحاک بشوراند، پيش‌بند چرمي خود را بر سر چوبي کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. سپس کاخ فرمانرواي خونخوار را در هم کوبيد و فريدون را بر تخت شاهي نشانيد. فريدون نيز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پيش‌بند کاوه را با ديباهاي زرد و سرخ و بنفش آراستند و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهي خواند و بدين سان درفش کاوياني پديد آمد. نخستين رنگ‌هاي پرچم ایران زرد و سرخ و بنفش بود، بدون آنکه نشانه‌اي ويژه بر روي آن وجود داشته باشد. درفش کاويان صرفاً افسانه نبوده و به استناد تاريخ تا پيش از حمله تازيان به ايران، به ويژه در زمان ساسانيان و هخامنشيان، پرچم ملي و نظامي ايران را درفش کاويان مي‌گفتند؛
محمدبن جرير طبري در کتاب تاريخ خود به نام الامم و الملوک مي‌نويسد: درفش کاويان از پوست پلنگ درست شده، به درازاي دوازده ارش که اگر هر ارش را که فاصله بين نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است، ۶۰ سانتي متر به حساب آوريم، تقريباً پنج متر عرض و هفت متر طول مي‌شود. ابوالحسن مسعودي نيز در مروج اهب به همين موضوع اشاره مي‌کند.
به روايت بيشتر کتاب‌هاي تاريخي، درفش کاويان زمان ساسانيان از پوست شير يا پلنگ ساخته شده بود، بدون آنکه نقش جانوري بر روي آن باشد. هر پادشاهي که به قدرت مي‌رسيد، تعدادي جواهر بر آن مي‌افزود. به هنگام حمله اعراب به ايران، در جنگي که در اطراف شهر نهاوند درگرفت، درفش کاويان به دست آنان افتاد و چون آن را همراه با فرش مشهور «بهارستان» نزد عمر بن خطاب، خليفه مسلمانان، بردند، وي از بسياري گوهرها، درها و جواهراتي که به درفش آويخته شده بود، دچار شگفتي شد و به نوشته فضل الله حسيني قزويني در کتاب المعجم: «… سپس بفرمود تا آن گوهرها را برداشتند و آن پوست را سوزانيدند.

پرچم ایران پس از تازش تازيان

پس از تازش تازيان به ايران، ايرانيان تا ۲۰۰ سال هيچ درفش يا پرچمي نداشتند و تنها دو نفر از قهرمانان ملي ايران زمين، يعني ابومسلم خراساني و بابک خرمدين، داراي پرچم بودند. ابومسلم پرچمي يک سره سياه رنگ داشت و بابک سرخ‌ رنگ، به همين روي بود که طرفداران اين دو را سياه‌جامگان و سرخ‌جامگان مي‌خواندند. از آنجايي که علماي اسلام تصويرپردازي و نگارگري را حرام مي‌دانستند تا سال‌هاي مديد هيچ نقش و نگاري از جانداران بر روي درفش‌ها تصوير نمي‌شد.

نخستين تصوير بر روي پرچم ایران

در سال ۲۵۵ خورشيدي ( ۹۷۶ ميلادي) که غزنويان، با شکست دادن سامانيان، زمام امور را در دست گرفتند، سلطان محمود غزنوي براي نخستين بار دستور داد نقش يک ماه را بر روي پرچم خود که رنگ زمينه آن يک‌سره سياه بود، زردوزي کنند. سپس در سال ۴۱۰ خورشيدي (۱۰۳۱ ميلادي) سلطان مسعود غزنوي به انگيزه دلبستگي به شکار شير دستور داد نقش و نگار يک شير جايگزين ماه شود و از آن پس هيچگاه تصوير شير از روي پرچم ملي ايران برداشته نشد؛ تا انقلاب اسلامي در سال (۱۹۷۹ ميلادي).

افزوده شدن نقش خورشيد بر پشت شير

در زمان خوارزمشاهيان يا سلجوقيان سکه‌هايي زده شد که بر روي آن نقش خورشيد بر پشت آمده بود؛ رسمي که به سرعت در مورد پرچمها نيز رعايت شد. در مورد علت استفاده از خورشيد، دو ديدگاه وجود دارد: يکي اينکه چون شير گذشته از نماد دلاوري و قدرت، نشانه ماه مرداد (اسد) هم بوده و خورشيد در ماه مرداد در اوج بلندي و گرماي خود است، به اين ترتيب همبستگي ميان خانه شير (برج اسد) با ميانه تابستان نشان داده مي‌شود. نظريه ديگر بر تأثير آيين مهرپرستي و ميتراييسم در ايران دلالت و از آن حکايت دارد که به دليل تقدس خورشيد در اين آيين، ايرانيان کهن ترجيح دادند خورشيد بر روي سکه‌ها و پرچم بر پشت شير قرار گيرد.

پرچم در دوران صفويان

در ميان شاهان سلسله صفويان که حدود ۲۳۰ سال بر ايران حاکم بودند، تنها شاه اسماعيل اول و شاه تهماسب اول بر روي پرچم خود نقش شير و خورشيد نداشتند. پرچم شاه اسماعيل يک‌ سره سبز رنگ بود و بر بالاي آن تصوير ماه قرار داشت. شاه تهماسب نيز چون خود زاده ماه فروردين (برج حمل) بود، دستور داد به جاي شير و خورشيد تصوير گوسفند (نماد برج حمل) را هم بر روي پرچمها و هم بر سکه‌ها ترسيم کنند. پرچم ایران در بقيه دوران حاکميت صفويان سبز رنگ بود و شير و خورشيد را بر روي آن زردوزي مي‌کردند. البته موقعيت و طرز قرار گرفتن شير در همه اين پرچمها يکسان نبوده، شير، گاه نشسته بوده، گاه نيمرخ و گاه رو به سوي بيننده. در بعضي موارد هم خورشيد از شير جدا بوده و گاه چسبيده به آن. به استناد سياحت نامه ژان شاردن جهانگرد فرانسوي استفاده او بيرق‌هاي نوک تيز و باريک که بر روي آن آيه‌اي از قرآن و تصوير شمشير دو سر حضرت علي (ع) يا شير خورشيد بوده، در دوران صفويان رسم بوده‌است. به نظر مي‌آيد که پرچم ایران تا زمان قاجارها، مانند پرچم اعراب، سه گوشه بوده نه چهارگوش.

نوشته شده توسط: مدیر